BEBEK BAKIMI
Sevgili anne ve baba, bebeğinizle birlikte yepyeni bir hayata başlıyorsunuz; bu hayatta çok güzel ve mutlu günler yaşayacaksınız. Bunun yanında yabancı olduğunuz pek çok durumla karşılaşabilirsiniz. Biz kurum olarak, sizlere anne-baba olmanın keyfini doya doya yaşatmak istiyoruz. Her şeyden önemlisi bebeğinize hazırlayacağınız sağlıklı ve mutlu bir gelecek için, bu kitapçıkla biraz da olsa sizleri desteklemek, önerilerde bulunmak ve çözümler üretmek istiyoruz.
ANNE İLE BEBEĞİN AYNI ODAYI PAYLAŞMASININ YARARLARI (ROOMING IN)
Anne ile bebek arasındaki psikolojik bağın kuvvetlenmesini sağlar.
Bebek her ağladıkça emzirilmesini sağlar, böylece hem süt yapımı artar hem de bebek daha az ağlamış olur.
Emzirme konusunda annenin kendine olan güveninin artmasını sağlar.
YENİDOĞAN ÖZELLİKLERİ
Öncelikle bebeğinizin özelliklerinden bahsedelim ve onları daha yakından tanımaya çalışalım.
Cilt özelliği: Doğumdan sonra deri normal renginden daha mor görülebilir. Bebeğinizin cildi yetişkinlere göre daha pembe ve daha hassastır. Doğumdan sonraki ilk günlerde bebeğinizin cildinde ortasında sarı bir alan bulunan kırmızı lekeler görülebilir. Bu lekeler yaşamın ilk günlerinde ortaya çıkar ve 15 günde kaybolurlar, tamamen zararsızdırlar.
Görme ve işitme yeteneği: Bebeğiniz doğumdan itibaren görme, işitme, koku ve tat alma yeteneğine sahiptir. Böylece ilk birkaç gün içinde annesini bu duyuları ile tanımayı öğrenecektir. 15-20 cm'den net bir şekilde, daha uzaktan ise siluet şeklinde görebilirler. Bebeklerin çoğunda göz yaşı 2. ayda başlar. Fotoğraf çekimi sırasında flaşın bebeğinizin gözlerine zararlı olduğu yönünde herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Genel Özellikler Ağlama nedenleri: Bebeğiniz kendini ağlayarak ifade eder. Ağlaması oldukça doğal ve olmasını beklediğimiz bir davranıştır. Bebeğiniz genellikle acıktığında, altı kirlendiğinde ya da gazı olduğunda ağlar, bu ağlamalar bize uyarı niteliği taşır. Acıktım besle, altımı değiştir, gazımı çıkar mesajlarını verir.
Bunların dışında bütün bu sorunları ortadan kaldırdığınız halde nedensiz gibi gelen ağlamaları olabilir. Bebeğinizin fiziksel ihtiyaçları dışında, manevi tatmine de ihtiyacı vardır. Bunu karşılamak için çok fazla bir şeye ihtiyacınız yok, sadece kucağınıza alıp, şefkat, sevgi ve o sıcaklığı hissettirerek sizinle zaman geçirmesi sağlamanız yeterli olacaktır.
Yatış pozisyonları: Bebeğinizin yatağı içine gömülmeyecek kadar sert olmalıdır. Doktorunuzun önerisine göre ince bir yastık kullanabilirsiniz.
Bebeğinizi; besleme sonrası ve özelikle sizin takip edemeyeceğiniz saatlerde (gece) sırtını ince bir yastıkla destekleyerek, yan tarafına yatırmanız gerekir. Bebeğiniz yoruldukça sağ-sol yan olarak pozisyonunu değiştirebilirsiniz. Gündüz ve sizin gözle takip edebileceğiniz durumlarda kısa süreli olarak yüz üstü yatırabilirsiniz.
Yenidoğanın davranışları: Yenidoğan bebeğinizde; çene titremesi, alt dudağın içe dönmesi, hıçkırık, düzensiz solunum, öksürme, hapşırma, esneme, sesli uyuma, irkilme, ağlarken el ve kollarının titremesi, ağladığında ve üşüdüğünde morarma gibi durumlarla karşılaşabiliriz.
Vücut özelliği: Yenidoğan bebeğinizin kafası bedene oranla daha büyüktür ve normal doğan bebeklerde kafa şekli doğum kanalından geçtiği için bozuk olabilir. Kafasında yumuşak kısımlar vardır (bıngıldak). Bacaklar içe doğru kıvrık olabilir, çenesinde ve burun çevresinde yağ kabarcıkları olabilir (milia), kuyruk sokumu bölgesinde morluklar olabilir (mongol lekesi). Bütün bunlar normaldir.
Kilo kaybı: Bebeğinizin ilk bir haftada, doğum kilosunun %10'unu aşmayacak oranda kilo kaybetmesi normaldir. Bundan sonra kilo almaya başlamalıdır. Doktor kontrollerinizde bunun takibi yapılacaktır.
İlk çiş-kaka: İlk kakası siyahımsı koyu yeşil ve yapışkandır buna mekonyum denir. 2-3 gün sonra anne sütü aldıkça kaka sulu, hardal sarısı rengine dönüşür. Anne sütü alan bebekler her emzirme sonrasında ya da 4-5 günde bir kaka yapabilirler. Bebeklerin günde 7-8 defa idrar ve kaka yapmaları kilo alımları da iyi ise annesinin sütünün yaradığının göstergesidir.
Memelerde şişlik, vajinal kanama, akıntı: Anneden geçen gebelik hormonlarının etkisiyle, hem kız hem erkek bebeklerin göğüslerinden süt gelebilir şişlik ve sertlik oluşabilir, ovulmaması, sıkılmaması gerekir. Kız bebeklerde vajinal akıntı hatta kanama bile görülebilir, bu durumda anneden bebeğe geçen hormonlardan kaynaklanmaktadır ve normaldir. Erkek bebeklerin yumurtalıklarını örten deri şiş görülebilir. 6-12. aylarda bu durum düzelir. Erkek bebeklerin % 4'ünün testisleri henüz inmemiştir. Bu durumun mutlaka doktor tarafından izlenmesi gerekir.
Oda ısısının ayarlanması: Oda ısısının 22-26 derece arasında olması uygundur. Bebeğinizin sağlığı için bulunduğu ortamda sigara içmemeye dikkat ediniz.
Yenidoğan sarılığı: Bebeklerin %60'ında 2.-3. günlerinde ciltlerinde sarılık görülür. Fizyolojik sarılık olarak tanımlanan sarılık tipi zararsızdır. Ancak sarılığa neden olan bilirubin maddesi kan uyuşmazlığı gibi bazı durumlarda tehlikeli düzeylere yükselebilir ve tedavi gerekebilir. Sarılığın fizyolojik olup olmadığını aile cilt renginden tahmin edemez bu yüzden mutlaka doktor kontrolü gerekir. Bebeğinizden kan alınarak bilirubin seviyesine bakılır. Bilirubin sonucuna göre gerekiyorsa bebeğiniz fototerapi tedavisine alınır.
Anne Sütünün Yararları
Anne sütü hazmı kolaylaştırır, daima taze, temiz, bebeğe verilmek üzere hazır ve uygun sıcaklıktadır.
Anne sütü alan bebeklerde kansızlık inek sütü alan bebeklere göre daha az görülür (anemi ).
Anne sütü alan bebekte pişik, karın ağrısı ve kabızlık daha az görülür.
Anne sütü ile beslenen be bekler ek besin alan bebeklere göre daha sık beslenmek ister buda annenin sütlerinin artmasını sağlar.
Anne sütü alan bebeklerde alerjik reaksiyonlar yok denecek kadar azdır.
Anne sütü alan bebekler bağışıklık sağlayan antikorları alırlar böylece enfeksiyonlara karşı daha güçlü olurlar.
İlk emzirme doğumdan sonraki ilk yarım saat içinde olmalıdır.
Kolostrum nedir? Doğumdan sonra gelen sarı süte kolostrum denir. Bebeğinizin ilk aşısı niteliğindedir. Bebeğinizi ishal, soğuk algınlığı, öksürük ve diğer hastalıklardan korur.
Bebeğinizin Beslenmesi
Bebeğinizin ilk günlerde düzenli öğün saati yoktur, her ağladıkça ve istedikçe emziriniz. 2,5-3 saati geçmesine rağmen bebeğiniz hala uyuyor ise uyandırıp emziriniz.
• MEME HİJYENİ:Meme ucunuzun temizliği için günlük duş almanız yeterli, duş almamışsanız günde bir defa kaynamış ılık suyla silebilirsiniz. Her emzirme sonrası annenin sütünü kahverengi bölgeye sürerek göğüs pedi ile kapatması yeterli olacaktır.
• EMZİRME TEKNİĞİ: Emzirmeye başlamadan önce mutlaka ellerinizi yıkayınız.
•Bebeğinizi emzireceğiniz ortamın sakin, sessiz, huzurlu bir ortam olmasına özen gösteriniz.
•Oturacağınız koltuğu rahat edeceğiniz bir şekilde yastıklarla destekleyerek, ayaklarınız yere değecek şekilde yerleşiniz.
•Bebeğinizi kucağınıza, yüzü size dönük olacak şekilde tutarak ten temasını sağlayınız. Bebeğinizin başını kolunuzun dirsek kısmına yerleştiriniz ve aynı kol ve elle bebeğinizi kalça ve bacaklarından kavrayınız.
•Bebeğinize gülümseyerek bakınız ve meme ucunuzu bebeğinizin dudağına ve çenesine değdiriniz ( Arama refleksi başlar ).
•Emzirme esnasında göğsünüzün sadece ucunu değil kahverengi halkayı da (areola) bebeğinizin ağzına iyice yerleştiriniz. Bu işlemi doğru şekilde yapmanız hem sütünüzün gelmesini hızlandırır, hem de göğsünüzde çatlak oluşmasını engeller. Göğsünüzü bebeğinizin ağzına yerleştirirken 4 parmak göğsünüzün altında baş parmak göğsünüzün üstünde kalacak şekilde C harfini oluşturunuz. Bu pozisyonda bebeğinizin burnunu açıkta bırakarak kolay nefes almasını sağlamış olursunuz.
•Bebeğinizin memenize tekniğine uygun yerleştirdiğinizde bebeğinizin çenesi ile göğsünüz arasında boşluk kalmaz.
•Bebeğiniz emerken, ağlarken gaz yutabilir. Bu nedenle emzirme sırasında ve sonrası mutlaka bebeğinizin gazını çıkartınız . Bebeğinizi omzunuza yüzü size dönük olacak şekilde yerleştiriniz, sırtına yapacağınız masaj yardımıyla, eğer hava yuttuysa rahatlıkla gazını çıkartacaktır. Masajı, sakin vuruşlarla birkaç dakika yapmanız yeterli olacaktır. Bebeğinizin gaz problemi geçicidir.
ANNE SÜTÜ NASIL ARTIRILIR?
•İlk aylarda bebeğinizin emmesi çok düzenli olmayacaktır. Her istediğinde, istediği sıklık ve sürede emmesi sütünüzün kısa sürede ve bol gelmesini sağlayacaktır.
•Zamanla bebeğinizin emme süresi ve uyku süresi daha düzenli bir duruma gelecektir.
•İlk 6 ay bebeğinize anne sütü haricinde su vermenize gerek yoktur, katı besinlere geçildiğinde su (kaynamış ılık) ihtiyacı olacaktır. Bu konuda doktorunuzun önerisini de dikkate alınız.
•Gece süt yapımı daha fazla olduğundan bebeğinizi geceleri de emziriniz.
•Sütünüzü artırmak için kendi beslenmenize de dikkat etmelisiniz, günde en az 2-3 litre sıvı almalısınız.
EMZİRMENİN DEVAMI
•Bebeğinizin yeterli beslenebilmesi için emmeye başladığı göğüsten 15-20 dakika aktif emmesi gerekir. Bu süre içersinde bebeğinizin emdiği göğüs boşalır. Bebeğiniz göğüsteki ilk sütü, yağlı ve doyurucu olan son sütü almış olur.
•Bebeğiniz her iki göğsünüzü de emmişse, bir sonraki emzirmede son emzirdiğiniz göğsünüzden başlayınız. Her iki göğsünüzü emmemiş ise en dolgun hissettiğiniz göğüsten başlayınız.
•Bebeğiniz ne kadar çok sizi emerse o kadar çok sütünüz olur.
Göğüs Problemleri: Bebeğiniz sizi emdikten sonra göğüslerinizi hala dolgun hissediyorsanız, sertlik, kızarıklık ve sıcaklık hissi varsa mutlaka göğüslerinizin boşaltılması gerekmektedir (ANNE SÜTÜ ATEŞİ). Bu işlemi kolaylaştırmak için ılık uygulama ve masaj öneriyoruz. Daha sonra pompa yardımı ile göğsünüzü boşaltabilirsiz.
Göğüslerinizin/göğüs ucunuzun büyük ya da küçük olması bebeğinizin emmesini etkilemez. Önemli olan bebeğinizin emzirme tekniğine uygun emzirmenizdir.
ANNE SÜTÜNÜN SAKLANMASI
Göğsünüzden steril bir kaba boşalttığınız sütü 8 saat oda ısısında, 24 saat buzdolabında, 6 ay derin dondurucuda saklayabilirsiniz. Süt kaplarınızı 10-15 dakika kaynatarak steril edebilirsiniz.
Kullanılmak üzere saklanan sütü, bebeğinizin alabileceği miktarda ve sıcak su dolu bir kaba oturtarak hazırlamalısınız. Isıtılmış fakat kullanılmamış süt besin değerini kaybettiği için tekrar kullanılmaz.
CiLT BAKIMI
Göbek bakımı: Bebeğinizin göbek bakımı günde en az 4 defa yapmalısınız. Göbek kordonu idrar ya da kaka ile kirlendiğinde daha sık bakım gerekebilir. Göbek bakımını, bebeğinizin kordonunun her tarafını ıslatacak şekilde göbeğin dibinden mandala doğru %70'lik alkol damlatarak yapınız. Alkolün cilde temas etmemesi için steril kare gaz kullanınız. Göbek pansumanında alkol dışında tentürdiyot, amerikan tentürdiyodu gibi iyotlu, cıvalı antiseptik solüsyonlar kullanmayınız. Bebeğinizin bezini göbek kordonu dışarıda kalacak şekilde bağlayınız.
Göbek düşene kadar bebeğinize duş şeklinde banyo yaptırabilirsiniz.
Göbek kordonu 10-15 gün içinde düşecektir, göbek düştükten sonrada iki gün %70'lik alkol ile bakım yapmaya devam ediniz.
Göbekte sulanma, kızarıklık, kötü koku, ateş, akıntı, kanama gibi durumlarla karşılaşırsanız doktorunuza ulaşınız.
Banyosu: Küvet banyosunu, göbeği düştükten iki gün sonra yaptırabilirsiniz. Suyun sıcaklığının 36.5-37 derece, oda sıcaklığının 26 derece olması uygun olur. Banyo öncesi mutlaka hazırlığınızı yapınız, çünkü bebeğiniz çıplakken kendini güvende hissetmez ve çok huzursuz olur. Bu da sizin telaşlanmanıza neden olabilir. Bebeğinizle ilgili tüm işlemleri keyif alarak anne-baba bir arada yapınız ve lütfen huzurlu olunuz, bu huzur aynen bebeğinize de yansıyacaktır.
Bebeğinizin Giydirilmesi: Kıyafetlerini seçerken; pamuklu, yumuşak, az dikişli olmasına özen gösteriniz. İlk aylarda, iç giyim için body, dış giyim için tulum tercih etmenizi öneriyoruz. Giysiler bebeğinizin hareketlerini kısıtlamayacak bollukta olmalıdır. Baş, el ve ayaklarından çok çabuk üşüyebilecekleri için şapka eldiven ve çorap mutlaka giydiriniz.
Göz Bakımı: Bebeğinizin gözünde akıntı, çapak oluşmuşsa, steril gazlı bezi kaynamış ılık suda ıslatıp, gözünü içten dışa (burundan-kulağa ) doğru tek bir hareketle silebilirsiniz. İşlemin tekrarlanması gerekirse yeni bir gazlı bez kullanmalısınız. Gözde kızarıklık, aşırı çapaklanma ve şişlik varsa doktorunuzla görüşünüz.
Kulak Bakımı: Bebeğinizin kulakları çok hassas olduğu için asla diplerine kadar temizlemeye çalışmayınız. Pamuklu çubuk kesinlikle kullanmayınız. Sadece bebeğinizin kulak arkasını ve dış kulak kepçesini siliniz.
Burun Bakımı: Bebeğinizin burun deliklerine birer damla serum fizyolojik damlattıktan sonra ucu kıvrılmış peçete ile fazla ilerlemeden temizleyiniz. Bebeğiniz burun solunumu yaptığı için burnunun tıkanık olmaması önemlidir.
Ağız Bakımı: Bebeğinizin sağlığı için göğüs hijyeninize dikkat etmelisiniz. Bebeğinizin dil ve ağız mukozası normal görünümde ise ağız bakımına ihtiyacı yoktur. Ağız bakımı yapacaksanız kaynamış ılımış suda gazlı bezi ıslatarak ağız içini tek seferde siliniz.
Deri Bakımı: Yenidoğan bebeğinizde deri çok ince olduğundan kolayca zedelenebilir. Bebeğinizin derisinin kirli kalması nedeni ile pişikler ve deri enfeksiyonları çabuk gelişebilir. Bebeğiniz çok sıcak ortamda kalır veya çok kalın giydirilirse isilik oluşabilir. Bebeğinizin göbek kordonu düşene kadar kaynamış ılınmış su ve pamuk kullanarak; baş, boyun, gövde, kollar, bacaklar ve kıvrım yerlerini siliniz ve iyice kurulayınız.
Bebeğinizin göbek kordonu düştükten 2 gün sonra normal banyo yaptırabilirsiniz.
Bebeğinizin vücudunu banyodan sonra özellikle kıvrım yerlerini bebe yağı ile masaj yaparak yağlayınız. Bebeğinizin iç çamaşırlarını her gün değiştiriniz.
Genital Bölge Bakımı: Bebeğinizin alt temizliğini en az 2 ay kaynamış ılınmış suya batırılmış pamuklarla yapınız. Kız çocuklarında temizlik önden arkaya doğru, kakasını yaptığında akar su altında yapılmalıdır.
BEBEĞİNİZLE İLGİLİ YAPACAĞINIZ HER İŞLEM ÖNCESİ VE SONRASI MUTLAKA ELLERİNİZİ YIKAYINIZ.
Sağlıklı Günler...
Kaynak: Acıbadem Sağlık Grubu
